De Fawn respons

In de zenuwstelsel training ‘Polyvagaal Meesterschap’, van Mariëlle Spronck, leerde ik dat er bij iedere staat van het zenuwstelsel wel een copingsmechanisme hoort. Bij de staat ‘ventraal onveilig’ hoort het copingsmechanisme ‘De Fawn respons’. Er is niet echt een goed Nederlands woord voor. Het is een traumarespons, net als de meer bekende Fight, Flight en Freeze.

Wat is de Fawn respons?
Onder deze respons vallen: pleasen, fixen, redden, ongevraagd advies geven, de deurmat spelen, je klein maken, behoeftes inslikken, etc. De gemene deler is: de aandacht ligt vooral bij de ander. Als dit één van je copingsmechanismen is, heb je dit waarschijnlijk al geleerd als kind. Je ging je aanpassen om verbinding te houden met je ouders/ verzorgers. 

Authenticiteit versus Attachment
Als kind was er de keuze tussen authenticiteit of attachment. Vaak zal een kind kiezen voor verbinding met de ouders, dus zal het zich gaan aanpassen. Als één van je ouders boos of verdrietig werd als je aangaf dat je geen knuffel wilde, ben je die knuffels waarschijnlijk gaan verduren uit angst voor afwijzing. Of als je zei: “Oo ik wil die hebben! Mag ik die??” maar je ouders hadden moeite met nee zeggen, dan kreeg je te horen dat je niet zoveel moest willen. Of misschien had je een broer of zus die heel veel zorg en aandacht nodig had, dan leerde je al vroeg in je leven dat  er geen ruimte was voor jouw behoeftes en slikte je ze in. Je gaf een stukje van je authenticiteit op, om de verbinding te behouden. 

Overtuigingen
Dit soort ervaringen in je kindertijd kunnen er voor zorgen dat je als volwassene volautomatisch weer in de Fawn respons schiet, als een soortgelijke situatie zich voordoet. Waarschijnlijk heb je er een (of meer) stevige overtuiging(en) aan overgehouden, die je er in het heden van weerhouden om authentieke keuzes te maken. De overtuiging ‘er is geen ruimte voor mijn behoeftes’, of ‘de behoeftes van de ander zijn belangrijker dan die van mij’ kunnen je behoorlijk in de weg zitten in relaties, het ouderschap en op de werkvloer, maar ook in bed!

Hoe merk je het?
Ook al gaat het volautomatisch en vaak behoorlijk onbewust, je hebt misschien toch regelmatig het gevoel dat je leegloopt in bepaalde contacten. Dat jij veel geeft, maar dat er niet veel terugkomt. Of dat je na een paar uur met je kind(eren) al zo kapót moe bent dat je nergens meer zin in hebt. Dat kunnen allemaal tekenen zijn, dat je meer geeft dan je te geven hebt, of dat je je te veel aanpast. En dat kost heel veel energie. In intimiteit kan er een groot gevoel van gemis ontstaan, omdat geven je veel gemakkelijker afgaat dan ontvangen. Vaak durf je ook niet goed uit te spreken wat je wensen zijn, of kun je dat gewoon niet goed voelen. Je mist verbinding, je voelt je niet gezien. Eigenlijk zorg je altijd meer voor anderen dan voor jezelf. 

En nu?
Maar ja, hoe stop je zo’n volautomatisch systeem als een ingebakken copingsmechanisme? Hoe kun je authentieke keuzes maken? 

De eerste (en grootste) stap is dat je het gaat herkennen. Dat je herkent hoe het voelt in je lijf als je aan het Fawnen bent. Of hoe het achteraf voelt. Dus, goed nieuws, als je veel herkent in dit stuk, ben je al een heel eind. 

Alarmbellen
Kijk, dat het je nog heel regelmatig zal gebeuren dat je in deze respons schiet, is logisch. Het is een paadje dat je al heel vaak bewandeld hebt, dus er is een groef ontstaan. Van Mariëlle leerde ik een heel goede tip om dit in jezelf te herkennen, dit gaat vooral over pleasen. Als je in je lijf voelt dat je jezelf over een drempeltje moet duwen, zovan: ‘Oké dan, ik doe het wel.’ Of, ‘Nouja is goed ik speel wel een spelletje met je.’ dan is de kans groot dat je weer in de Fawn respons schiet. Zelf kan ik ook goed voelen dat als ik me klein maak, of mijn behoeftes inslik, dat het een beetje jeukt van binnen. Ik kan me ook bozig gaan voelen achteraf, helemaal als het opstapelt. Als de ander een duidelijke wens of verzoek uitspreekt, dan kan het soms lastig zijn om te voelen wat ik dan zelf wil, of als ik het wel voel, om er gevolg aan te geven.

Keuze geven
Om het anders te gaan doen is het belangrijk om een pauze in te lassen als je dit drempeltje in jezelf voelt, of als je die jeuk voelt van binnen als je je klein maakt. Daarna kun je jezelf een keuze geven. ‘Wil ik dit echt? Kan ik ook iets anders kiezen?’ Je zenuwstelsel ontspant namelijk als het voelt dat er een keuze is. Keuze is één van de drie pijlers die maken dat je je veilig voelt en kunt ontspannen. Het kan daarbij ook helpen dat je weet welke overtuiging er onder ligt, die zorgt dat je steeds in de Fawn respons vervalt. Als zo’n overtuiging heel sterk is, kan het echt voelen alsof je geen andere keuze hebt. 

Niet dwingen
Bij mij was er heel sterk de overtuiging: ‘Ik mag mijn kind nergens toe dwingen. Dat is heel slecht voor haar.’ Maar daardoor ging ik vaak over mijn grens. Dan ging ik allerlei dingen verzinnen om haar mee te krijgen om een boodschap te gaan doen (met co parenting kan je haar nu eenmaal niet even bij de andere ouder laten), om het voor haar aantrekkelijk te maken. Zodat ze vanuit intrinsieke motivatie mee ging. Maar dat is echt heel vermoeiend! En zo leert ze niet dat er soms gewoon even dingen moeten gebeuren. Dat ze soms iets voor een ander doet, zo gaat het in het leven. De overtuiging in mij was zo sterk dat ik echt het gevoel had dat er geen andere keuze was. Ik liep er op leeg en mijn kind reageerde steeds heftiger op dingen die moesten. 

Intimiteit
Vaak komen die beperkende overtuigingen in intimiteit heel duidelijk naar boven. Veel mensen Fawnen ontzettend in bed. Over je grens gaan, de ander pleasen, je wensen niet uit durven spreken, dingen toelaten die je eigenlijk niet wilt.. Dat kan resulteren in dat je steeds minder zin krijgt. Je zenuwstelsel gaat dan op standje alert, omdat het al vaak de ervaring heeft gehad dat je je grenzen/ behoeftes niet uitsprak. Dan voel je zelfs nog voor dat je intimiteit hebt met iemand al een NEE in je lijf, ter bescherming. Door te oefenen in een veilige omgeving, met het aanvoelen van de signalen en deze te communiceren, krijg je de ervaring dat je wél luistert naar wat je lijf je vertelt. Dan kan je zenuwstelsel steeds meer ontspannen! En dan komen de staten van het zenuwstelsel beschikbaar waar pleasure mogelijk is. Je hoeft niet meer zo schrap te staan, om te voorkomen dat jij of de ander over je grens zal gaan. 

Training
In de training ‘Own your Pleasure’ ga je leren hoe jouw zenuwstelsel werkt en welke staten er zijn. Je gaat ontdekken welke overtuigingen je in de weg staan om voluit te genieten van intimiteit. En je gaat veel oefenen met het uitspreken van je wensen en je grenzen, binnen veilige kaders. Zo krijg je de kennis ‘in je lijf’. Door deze positieve ervaringen gaat je lichaam vertrouwen dat je dit kan en ga je steeds meer ontspannen tussen de lakens. En dan is er véél meer plezier en genot mogelijk!

Op 14 maart is er een introductiemiddag in Den Haag, als je nieuwsgierig bent en de Fawn respons herkent. Deze middag ga je ook meteen aan de slag met oefeningen die je helpen om een authentieke keuze te maken en trouw te zijn aan jezelf.